του μυθιστορήματος "Βαλίτσα παρά πόδα",
της συναδέλφου Ιωάννας Τόμπρου,
θα πραγματοποιηθεί στις 22 Ιανουαρίου 2015
ημέρα Πέμπτη και ώρα 18.30
στη Λέσχη του Συλλόγου μας Λέκκα 23-25 β' όροφος
...δεν θάναι μια παρουσίαση συνηθισμένη...
Πραγματικά θα χαρείτε την πρωτοτυπία και τη ζωντάνια της! Επίσης, το ίδιο το μυθιστόρημά της αξίζει: πλούσιο σε λόγο, αίσθηση και εναλλαγή καταστάσεων...
Για το μυθιστόρημα της Ιωάννας Τόμπρου "Βαλίτσα παρά πόδα"
(εκδ. Γαβριηλίδη)
Του Κώστα Δρουγαλά
Το Βαλίτσα παρά πόδα είναι το τέταρτο βιβλίο της Κορίνθιας Ιωάννας Τόμπρου πέντε περίπου χρόνια μετά το αστυνομικό μυθιστόρημα Καμίκο. Ο τίτλος του βιβλίου αποτελεί παράφραση του «όπλα παρά πόδα» του Νίκου Ζαχαριάδη, γραμματέα τότε του ΚΚΕ, ύστερα από την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού το 1949. Το μυθιστόρημα αποτελεί στην πραγματικότητα μαρτυρία μιας γυναίκας για τη βιαιότητα των παλιών λυγμών.
Η αφήγηση ξεκινά με τη Δήμητρα να φεύγει από το σπίτι της για να βρει στο βουνό τον έρωτά της· ο φόβος πως οι αντάρτες θα έχαναν τον πόλεμο και θα κατέφευγαν στις γειτονικές χώρες Αλβανία, Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία αναγκάζει τη Δήμητρα να φύγει κρυφά από το σπίτι της για να βρεθεί κοντά στον Νώντα. Ο Νώντας είναι ένας ιδεολόγος που έγινε αντάρτης εγκαταλείποντας την ιατρική· η Δήμητρα πάλι μυείται στην κομμουνιστική ιδεολογία σπό υπερβολική αγάπη για τον Νώντα.
Ο Νώντας είναι ένας ιδεολόγος που έγινε αντάρτης εγκαταλείποντας την ιατρική· η Δήμητρα μυείται στην κομμουνιστική ιδεολογία σπό υπερβολική αγάπη για τον Νώντα.
Μέχρι όμως να εξαπολυθεί η επιχείρηση «Πυρσός», που σήμανε και την οριστική ήττα των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού, μαθαίνουμε προσωπικές ιστορίες από τη ζωή στο βουνό: για τον ατίθασο Γάτη και το κλαρίνο του που ήταν προικιό του παππού του· για τη μητέρα που αρνήθηκε να παραδώσει στους αντάρτες το βρέφος που βύζαινε· για τον Μάριο, που έκοψε τις φλέβες του με το κονσερβοκούτι της αφηγήτριας, όταν η τελευταία κοιμόταν. Αλλά και μετά, στον δρόμο για τα ξένα λίγα πράγματα αλλάζουν: μαθαίνουμε για τη Σπυριδούλα, που λίγο πριν το καράβι πλησιάσει στο λιμάνι του Γκντανσκ, θα πηδήξει στη θάλασσα φορώντας το νυφικό της· την Αννούλα που ζούσε σαν αγρίμι, αλλά η ανάγνωση από τα Σταφύλια της οργής την έκανε πιο δεκτική στο ανθρώπινο άγγιγμα.
Η αφηγήτρια αναφέρεται κυρίως στην καινούργια ζωή στην Πολωνία: στο Ζγκόρζελετς θα βρει εστία η έγκυος Δήμητρα μαζί με τον Νώντα. Εκεί θα εργαστεί ως δασκάλα που θα αναζητά πολλά στα μάτια των παιδιών και σε μια χελιδονοφωλιά. Όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες πρόσφυγες έτσι και η Δήμητρα ποτέ δεν πίστεψε πως η παραμονή της στην Πολωνία θα ήταν μόνιμη: «Καλή Πατρίδα» ήταν η μόνιμη ευχή που ακουγόταν σε γιορτές, με τη βαλίτσα της επιστροφής στο «παρά πόδα», για μια παλιννόστηση που όλο αργούσε. Όλοι οι πρόσφυγες να ζουν μια ζωή κομμένη στα δύο, με το σώμα να εξαντλείται στην Πολωνία, και τον νου να έχει ετοιμάσει ξανά τις βαλίτσες για Ελλάδα.
Στην Πολωνία, τη χώρα που θρήνησε έξι εκατομμύρια νεκρούς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα γεννήσει η Δήμητρα την Ανατολή, την οποία θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει για χάρη του Κόμματος όσο ήταν ακόμη μωρομάνα: η Δήμητρα θα πρέπει να επιστρέψει στην Ελλάδα με εντολή της κομματικής ηγεσίας. Στην Αθήνα θα συναντηθεί με στελέχη του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ, θα κρυφτεί εξαιτίας των αντικομμουνιστικών διώξεων, αλλά κυρίως θα φέρνει στον νου της τη μικρή Ανατολή που άφησε σε μια άλλη χώρα. Όταν επιστρέψει, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο· η Ανατολή δεν θα την εμπιστεύεται· η Δήμητρα θα περάσει πολλά για να κερδίσει το χαμένο έδαφος. Μετά από λίγα χρόνια θα χάσει οριστικά την κόρη της από ασθένεια· λίγο πιο πριν είχε αρχίσει να αναθεωρεί για αρκετές από τις πρακτικές του Κόμματος.
Το τσουνάμι της Ιστορίας
Μέσα από το μυθιστόρημα διαφαίνονται όλα εκείνα τα ιστορικά στοιχεία που καθόρισαν τις ζωές όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις Λαϊκές Δημοκρατίες και τον δυτικό κόσμο.
Μέσα από το μυθιστόρημα της Τόμπρου διαφαίνονται όλα εκείνα τα ιστορικά στοιχεία που καθόρισαν τις ζωές όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις Λαϊκές Δημοκρατίες και τον δυτικό κόσμο: η ασαφής θέση του ΚΚΕ περί αυτοδιάθεσης των μειονοτήτων· η εμπλοκή του Στάλιν για διακοπή του αντάρτικου στην Ελλάδα· η στρατιωτική επέμβαση πέντε χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία με αφορμή την «Άνοιξη της Πράγας»· οι χιλιάδες διώξεις Πολωνοεβραίων που πήραν πολιτική θέση για τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967· η σύγκριση που έκανε η Πολωνή νομπελίστρια Σιμπόρσκα μεταξύ του Στάλιν και του Γέτι, του θρυλικού Χιονάνθρωπου των Ιμαλαΐων.
Το βιβλίο ασφαλώς και θα μπορούσε να είναι μικρότερο σε μέγεθος: κάποια περιστατικά καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη της αναμενόμενης (π.χ. η παραμονή της Δήμητρας στην Αθήνα), ενώ κάποια πολύ ενδιαφέροντα γεγονότα συμπυκνώνονται στην αφήγηση (π.χ. ο Σαρακατσαναίος Σπύρος με την εκπαιδευμένη κουκουβάγια του). Όσον αφορά στο βασικό ερώτημα, για το αν και τι προσθέτει το συγκεκριμένο βιβλίο στην ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία, αυτό μπορεί να απαντηθεί από δύο βασικά στοιχεία του βιβλίου. Πρώτον η αναδιήγηση του ταξιδιού στην Πολωνία, ενός ταξιδιού για το οποίο μαθαίνουμε πολλά: εκεί ο χρόνος κυλάει αργά για τους εξόριστους αντάρτες, που από τη μία βρίσκουν αγαπημένους ανθρώπους και από την άλλη χάνουν τους εαυτούς τους. Δεύτερον, εντυπωσιακή είναι η σταδιακή αλλαγή στα μάτια της αφηγήτριας· ό,τι δεν μπορεί να το αλλάξει, αποφασίζει να το γκρεμίσει: ακόμη κι εκείνο το παλιό όνειρο του κομμουνιστικού ιδεώδους που μεταμορφώθηκε στον εφιάλτη του κρατικοποιημένου μαρξισμού.
ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ
Περιεχόμενα
Της ζωής μου είναι
Το πεπρωμένο της νυστεριάς
Τα χελιδόνια που βογγούν
Χωρίς ωδίνες, δεν γεννιέται τίποτα
Στις στάχτες των μυστικών μας γεννήθηκαν τα φαντάσματα. Τράφηκαν με τις σιωπές
Ο άνθρωπος που ψάρευε μαύρους γλάρους
Στη γκρεμισμένη τους φωλιά απάνω κελαηδούνε. Γι' αυτό ζηλεύω τα πουλιά, όχι γιατί πετούνε
Οι τριζάτες ψυχούλες
Ήταν σπουργίτια· έπρεπε να φυλαχτούν μέχρι να μεγαλώσουν
Σου 'φερα απόψε το φεγγάρι
Πολλά κόκαλα ψαριού μέσα στο πορτοφόλι
Το σύρμα δεν καίει τα πουλιά, μονάχα τα παιδιά μας
Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι πριν από το χάραμα
Καμιά νίκη δεν είναι αμετάκλητη. Καμιά ήττα δεν είναι οριστική
Η περίεργη φυλή των Ζεκ
Δώρα άδωρα
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Τη στιγμή που η ανατολή ανταμώνει τη δύση
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
_______________________________________________
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2014) Βαλίτσα παρά πόδα, Γαβριηλίδης
(2009) Καμίκο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(2006) Η ευγενής απάτη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(2002) Εγώ Ζωή θα σε φωνάζω, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
