Του συν. Μάκη Μπαλαούρα
Μέρες που είναι, τιμώντας την 74η επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, στις εφημερίδες, στα κανάλια, κυρίως όμως στις παρέες γίνεται ξανά επίκαιρη η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα από τη δίωση,την πέραν των πολεμικών επιχειρήσεων-εκδικητική καταστροφή δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, ιδίως όμως την πρωτοφανή βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Ναζί προς τους κατοίκους αυτής της χώρας με τις μαζικές και εκδικητικές δολοφονίες και την αρπαγή των αρχαιολογικών θησαυρών και έργων τέχνης. Επιπροσθέτως το (αναγκαστικό) Κατοχικό Δάνειο.
Οι πολίτες διερωτώνται γιατί οι μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις δε τόλμησαν να διεκδικήσουν τις γερμανικές οφειλές ούτε από οικονομική πλευρά ούτε, πολύ περισσότερο, για τακτοποίηση του ηθικού μας αισθήματος-αιτήματος.
Διαδήλωση στην Αθήνα εναντίον των δυνάμεων κατοχής στις 25 Μαρτίου 1942. Φωτ. Κ. Μεγαλοκονόμου
Οι πιο καλόπιστοι αναρωτιόνται, μήπως οι ελληνικές κυβερνήσεις σιωπούσαν είτε για να μπούμε στην ΕΟΚ είτε στην Ευρωζώνη είτε για να μη θυμώσει η Γερμανία και να μας αφήσει να χρεοκοπήσουμε. Κατά τη γνώμη μου ελάχιστα τα ζύγιασαν αυτά, που έτσι κι αλλιώς δε στέκουν ούτε καν σαν άσκηση διπλωματικής εργασίας πρωτοετούς φοιτητή.
Η παρακάτω ιστορία είναι άκρως ενδεικτική ενός συνδρόμου που απαντιέται, δυστυχώς, πολλές φορές στην ιστορική διαδρομή των κατοίκων της χώρας. Το σύνδρομο της εθελοδουλείας!
Πάνω από δύο δεκαετίες πριν ιδρύθηκε με πρωτοβουλία Γλέζου, Ρούπα, Ζαμάνου, Ανταίου, Παπαγιαννάκη, Κακολύρη, Κουλουφάκου, Μαγκάκη, Μαχαίρα, Σταμούλη και άλλων, το «Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα». Ακόμα μάχονται στα πολιτικά και κοινωνικά χαρακώματα, 70 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, έχοντας απέναντί τους όχι τους ναζί, ούτε τόσο τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, αλλά τις μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις, που με αναίσχυντη υποκρισία φτάνουν στις περισσότερες περιπτώσεις στην εθελοδουλεία. Όχι μόνο δεν διεκδικούν έστω τα πιο εύκολα, από νομική άποψη, όπως τους λεηλατημένους θησαυρούς ή το κατοχικό δάνειο, που είναι άμεσα διεκδικήσιμο, όπως μας είχε επιβεβαιώσει ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Λ. Παπαδήμος. Ακόμα και πρόσφατα προσπαθούν (βλέπε παραπομπή Βενιζέλου στις ελληνικές καλένδες του πορίσματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους), με κινήσεις τακτικής, να αποφύγουν τη διεκδίκηση, για να μην ενοχληθεί η γερμανική κυβέρνηση.
Βαριές και προσβλητικές λέξεις, θα πει κανείς. Κι όμως, τα όποια προσδιοριστικά επίθετα, εκτός ίσως του εθελόδουλου, δεν αποδίδουν την πραγματικότητα.
Το σύνδρομο του ραγιά
Στη δεκαετία του '90, αμερικανικά δικαστήρια, στα οποία είχαν προσφύγει Αμερικανοεβραίοι θύματα των ναζί, εξέδιδαν σειρά καταδικαστικών αποφάσεων εναντίον της Γερμανίας. Έτσι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανάγκασε τη Γερμανία, απειλώντας με εμπάργκο τις γερμανικές επιχειρήσεις - συνεργάτες των ναζί, να δημιουργήσει το 2000 το ίδρυμα "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Στόχος η αποζημίωση των σκλάβων εργασίας και των θυμάτων ιατρικών πειραμάτων. Το κεφάλαιο των 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ προήλθε εξ ημισείας από το γερμανικό κράτος και από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν σκλάβους εργάτες (Krupp, BMW, Volkswagen, Bayer, Siemens κ.λπ.). Το ίδρυμα ανέθεσε τη διαδικασία, δηλαδή την αξιολόγηση των αιτήσεων, στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ) στη Γενεύη.
Ως μέλος και τότε του συντονιστικού του Εθνικού Συμβουλίου, είχα την τιμή να το εκπροσωπήσω στις συνόδους της ΙΟΜ. Εκεί συμμετείχαν εκπρόσωποι απ' όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, είτε κρατικοί φορείς, είτε επιτροπές σαν τη δική μας, καθώς και Ρομά και Εβραίοι των ΗΠΑ, εκπροσωπούμενοι από δικηγόρους.
Βρισκόμουν σαν το ψάρι έξω από το νερό. Όλοι οι υπόλοιποι εκπρόσωποι είχαν επίσημα στοιχεία για τους ανθρώπους - σκλάβους και η διαδικασία γι' αυτούς προχωρούσε ομαλά. Εγώ, απόλυτη ένδεια. Τα μόνα ντοκουμέντα ήταν "Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής", έκδοση του Εθνικού Συμβουλίου, μια εξαιρετική δουλειά στα ελληνικά και γερμανικά. Κέρδισα τη συμπάθεια των άλλων, αλλά από "τηγανίτα" τίποτα. Το πρόβλημα άρχισε επειδή η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα όπου δεν έγινε πολιτική επιστράτευση από τους ναζί, λόγω της μεγάλης διαδήλωσης και σύγκρουσης που οργάνωσε το ΕΑΜ στις 5 Μαρτίου 1943. Εργάτες και υπάλληλοι εισέβαλαν στο υπουργείο Εργασίας και στο Δημαρχείο καίγοντας τους καταλόγους, με συνέπεια η κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου, με εντολή των Γερμανών, να ακυρώσει το πρόγραμμα μαζικής μεταφοράς εργατών στη Γερμανία για τις ανάγκες της βιομηχανίας της.
Ο φόβος των γερμανών
Η θέση του Εθνικού Συμβουλίου ήταν ότι και στην Ελλάδα είχαν χρησιμοποιηθεί όμηροι εργάτες για οδοποιία και οχυρωματικά έργα στα 109 γερμανικά στρατόπεδα σ' όλη τη χώρα.
Ξαφνικά, σε μια από τις συνεδριάσεις, ο επικεφαλής της επιτροπής μού ζήτησε να τον ακολουθήσω σε ιδιαίτερο γραφείο, όπου μου σύστησε έναν ανώτατο υπάλληλο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών καθώς και του Ιδρύματος "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Χωρίς πολλές περιστροφές, με έκδηλη ανησυχία, μου είπαν ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Κατηγόρησαν την ελληνική κυβέρνηση, γιατί ούτε καν απάντησε σε δύο επιστολές -που μου έδειξαν- του γερμανικού ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο ελληνικό, καθώς και προς την Ελληνική Βουλή, που ζητούσε μια επίσημη πιστοποίηση των ναζιστικών στρατοπέδων, πέραν των δύο (Χαϊδαρίου και Βαρώνου Χηρστ, δηλαδή Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη), που οι ίδιοι αναγνώριζαν.
Η πρεμούρα των Γερμανών αξιωματούχων με οδήγησε στην εκτίμηση ότι οι ίδιοι είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί θα εμφανιζόταν ότι η Γερμανία αρνείται να αποζημιώσει μια χώρα όπου είχε αναπτυχθεί ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Έτσι, αρνήθηκα την αντιπρότασή τους για χορήγηση υποτροφιών. Με τα πολλά αποδέχτηκαν την πρότασή μας να βρεθεί μη ελληνικής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας, κοινά αποδεκτός, ο οποίος θα πιστοποιούσε τα στρατόπεδα. Η προσπάθεια μας τελικά ευοδώθηκε με τη συμβολή του εξαίρετου ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ...
Είναι προφανές τι δηλοί αυτή η ιστορία (που έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα του Εθνικού Συμβουλίου «Μνήμη και Χρέος» και στην «Αυγή»): οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν διανοούνται να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για τα εγκλήματα και τις καταστροφές, ούτε το κατοχικό δάνειο που νομικά είναι άμεσα απαιτητό. Επιπλέον, τους τρομοκρατούσε η ιδέα να δείξουν ότι διεκδικούν οτιδήποτε, ακόμα κι αν η (πιεζόμενη) Γερμανία το επιθυμεί, ακόμα και αν όλα τα άλλα κράτη της κατεχόμενης Ευρώπης ανταποκρίθηκαν. Τόσο πολύς φόβος, φόβος ραγιά, τέτοιος που δεν έπαιρναν την ευθύνη να απαντήσουν καν στις προσκλήσεις της γερμανικής κυβέρνησης, φοβούμενοι μήπως οι Γερμανοί τους βγάλουν από τη λίστα του «υπάκουου κρατούμενου»!
Ο Μ. Γλέζος, και από τη θέση του ευρωβουλευτή, ήδη πήρε σημαντικές πρωτοβουλίες. Με τη συμπόρευση των παλαιών και νέων συντρόφων του, έχουν ακόμα πολύ δουλειά να κάνουν για να σπάσουν τα σύνδρομα της εθελοδουλείας όλων, σχεδόν, των μεταπολεμικών κυβερνήσεων καθώς και να γίνει ενημέρωση του ευρωκοινοβουλίου και για να ληφθούν οι θετικές για τη χώρα αποφάσεις.
Αργά ή γρήγορα θα σπάσουμε το σύνδρομο της εθελοδουλείας και θα δικαιωθούμε.
Μπαλαούρας Μάκης
Δημοσιεύτηκε στην εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» Πύργου 2/11/2014
Μέρες που είναι, τιμώντας την 74η επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, στις εφημερίδες, στα κανάλια, κυρίως όμως στις παρέες γίνεται ξανά επίκαιρη η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα από τη δίωση,την πέραν των πολεμικών επιχειρήσεων-εκδικητική καταστροφή δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, ιδίως όμως την πρωτοφανή βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Ναζί προς τους κατοίκους αυτής της χώρας με τις μαζικές και εκδικητικές δολοφονίες και την αρπαγή των αρχαιολογικών θησαυρών και έργων τέχνης. Επιπροσθέτως το (αναγκαστικό) Κατοχικό Δάνειο.
Οι πολίτες διερωτώνται γιατί οι μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις δε τόλμησαν να διεκδικήσουν τις γερμανικές οφειλές ούτε από οικονομική πλευρά ούτε, πολύ περισσότερο, για τακτοποίηση του ηθικού μας αισθήματος-αιτήματος.
Διαδήλωση στην Αθήνα εναντίον των δυνάμεων κατοχής στις 25 Μαρτίου 1942. Φωτ. Κ. Μεγαλοκονόμου
Οι πιο καλόπιστοι αναρωτιόνται, μήπως οι ελληνικές κυβερνήσεις σιωπούσαν είτε για να μπούμε στην ΕΟΚ είτε στην Ευρωζώνη είτε για να μη θυμώσει η Γερμανία και να μας αφήσει να χρεοκοπήσουμε. Κατά τη γνώμη μου ελάχιστα τα ζύγιασαν αυτά, που έτσι κι αλλιώς δε στέκουν ούτε καν σαν άσκηση διπλωματικής εργασίας πρωτοετούς φοιτητή.
Η παρακάτω ιστορία είναι άκρως ενδεικτική ενός συνδρόμου που απαντιέται, δυστυχώς, πολλές φορές στην ιστορική διαδρομή των κατοίκων της χώρας. Το σύνδρομο της εθελοδουλείας!
Πάνω από δύο δεκαετίες πριν ιδρύθηκε με πρωτοβουλία Γλέζου, Ρούπα, Ζαμάνου, Ανταίου, Παπαγιαννάκη, Κακολύρη, Κουλουφάκου, Μαγκάκη, Μαχαίρα, Σταμούλη και άλλων, το «Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα». Ακόμα μάχονται στα πολιτικά και κοινωνικά χαρακώματα, 70 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, έχοντας απέναντί τους όχι τους ναζί, ούτε τόσο τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, αλλά τις μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις, που με αναίσχυντη υποκρισία φτάνουν στις περισσότερες περιπτώσεις στην εθελοδουλεία. Όχι μόνο δεν διεκδικούν έστω τα πιο εύκολα, από νομική άποψη, όπως τους λεηλατημένους θησαυρούς ή το κατοχικό δάνειο, που είναι άμεσα διεκδικήσιμο, όπως μας είχε επιβεβαιώσει ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Λ. Παπαδήμος. Ακόμα και πρόσφατα προσπαθούν (βλέπε παραπομπή Βενιζέλου στις ελληνικές καλένδες του πορίσματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους), με κινήσεις τακτικής, να αποφύγουν τη διεκδίκηση, για να μην ενοχληθεί η γερμανική κυβέρνηση.
Βαριές και προσβλητικές λέξεις, θα πει κανείς. Κι όμως, τα όποια προσδιοριστικά επίθετα, εκτός ίσως του εθελόδουλου, δεν αποδίδουν την πραγματικότητα.
Το σύνδρομο του ραγιά
Στη δεκαετία του '90, αμερικανικά δικαστήρια, στα οποία είχαν προσφύγει Αμερικανοεβραίοι θύματα των ναζί, εξέδιδαν σειρά καταδικαστικών αποφάσεων εναντίον της Γερμανίας. Έτσι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανάγκασε τη Γερμανία, απειλώντας με εμπάργκο τις γερμανικές επιχειρήσεις - συνεργάτες των ναζί, να δημιουργήσει το 2000 το ίδρυμα "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Στόχος η αποζημίωση των σκλάβων εργασίας και των θυμάτων ιατρικών πειραμάτων. Το κεφάλαιο των 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ προήλθε εξ ημισείας από το γερμανικό κράτος και από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν σκλάβους εργάτες (Krupp, BMW, Volkswagen, Bayer, Siemens κ.λπ.). Το ίδρυμα ανέθεσε τη διαδικασία, δηλαδή την αξιολόγηση των αιτήσεων, στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ) στη Γενεύη.
Ως μέλος και τότε του συντονιστικού του Εθνικού Συμβουλίου, είχα την τιμή να το εκπροσωπήσω στις συνόδους της ΙΟΜ. Εκεί συμμετείχαν εκπρόσωποι απ' όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, είτε κρατικοί φορείς, είτε επιτροπές σαν τη δική μας, καθώς και Ρομά και Εβραίοι των ΗΠΑ, εκπροσωπούμενοι από δικηγόρους.
Βρισκόμουν σαν το ψάρι έξω από το νερό. Όλοι οι υπόλοιποι εκπρόσωποι είχαν επίσημα στοιχεία για τους ανθρώπους - σκλάβους και η διαδικασία γι' αυτούς προχωρούσε ομαλά. Εγώ, απόλυτη ένδεια. Τα μόνα ντοκουμέντα ήταν "Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής", έκδοση του Εθνικού Συμβουλίου, μια εξαιρετική δουλειά στα ελληνικά και γερμανικά. Κέρδισα τη συμπάθεια των άλλων, αλλά από "τηγανίτα" τίποτα. Το πρόβλημα άρχισε επειδή η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα όπου δεν έγινε πολιτική επιστράτευση από τους ναζί, λόγω της μεγάλης διαδήλωσης και σύγκρουσης που οργάνωσε το ΕΑΜ στις 5 Μαρτίου 1943. Εργάτες και υπάλληλοι εισέβαλαν στο υπουργείο Εργασίας και στο Δημαρχείο καίγοντας τους καταλόγους, με συνέπεια η κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου, με εντολή των Γερμανών, να ακυρώσει το πρόγραμμα μαζικής μεταφοράς εργατών στη Γερμανία για τις ανάγκες της βιομηχανίας της.
Ο φόβος των γερμανών
Η θέση του Εθνικού Συμβουλίου ήταν ότι και στην Ελλάδα είχαν χρησιμοποιηθεί όμηροι εργάτες για οδοποιία και οχυρωματικά έργα στα 109 γερμανικά στρατόπεδα σ' όλη τη χώρα.
Ξαφνικά, σε μια από τις συνεδριάσεις, ο επικεφαλής της επιτροπής μού ζήτησε να τον ακολουθήσω σε ιδιαίτερο γραφείο, όπου μου σύστησε έναν ανώτατο υπάλληλο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών καθώς και του Ιδρύματος "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Χωρίς πολλές περιστροφές, με έκδηλη ανησυχία, μου είπαν ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Κατηγόρησαν την ελληνική κυβέρνηση, γιατί ούτε καν απάντησε σε δύο επιστολές -που μου έδειξαν- του γερμανικού ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο ελληνικό, καθώς και προς την Ελληνική Βουλή, που ζητούσε μια επίσημη πιστοποίηση των ναζιστικών στρατοπέδων, πέραν των δύο (Χαϊδαρίου και Βαρώνου Χηρστ, δηλαδή Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη), που οι ίδιοι αναγνώριζαν.
Η πρεμούρα των Γερμανών αξιωματούχων με οδήγησε στην εκτίμηση ότι οι ίδιοι είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί θα εμφανιζόταν ότι η Γερμανία αρνείται να αποζημιώσει μια χώρα όπου είχε αναπτυχθεί ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Έτσι, αρνήθηκα την αντιπρότασή τους για χορήγηση υποτροφιών. Με τα πολλά αποδέχτηκαν την πρότασή μας να βρεθεί μη ελληνικής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας, κοινά αποδεκτός, ο οποίος θα πιστοποιούσε τα στρατόπεδα. Η προσπάθεια μας τελικά ευοδώθηκε με τη συμβολή του εξαίρετου ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ...
Είναι προφανές τι δηλοί αυτή η ιστορία (που έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα του Εθνικού Συμβουλίου «Μνήμη και Χρέος» και στην «Αυγή»): οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν διανοούνται να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για τα εγκλήματα και τις καταστροφές, ούτε το κατοχικό δάνειο που νομικά είναι άμεσα απαιτητό. Επιπλέον, τους τρομοκρατούσε η ιδέα να δείξουν ότι διεκδικούν οτιδήποτε, ακόμα κι αν η (πιεζόμενη) Γερμανία το επιθυμεί, ακόμα και αν όλα τα άλλα κράτη της κατεχόμενης Ευρώπης ανταποκρίθηκαν. Τόσο πολύς φόβος, φόβος ραγιά, τέτοιος που δεν έπαιρναν την ευθύνη να απαντήσουν καν στις προσκλήσεις της γερμανικής κυβέρνησης, φοβούμενοι μήπως οι Γερμανοί τους βγάλουν από τη λίστα του «υπάκουου κρατούμενου»!
Ο Μ. Γλέζος, και από τη θέση του ευρωβουλευτή, ήδη πήρε σημαντικές πρωτοβουλίες. Με τη συμπόρευση των παλαιών και νέων συντρόφων του, έχουν ακόμα πολύ δουλειά να κάνουν για να σπάσουν τα σύνδρομα της εθελοδουλείας όλων, σχεδόν, των μεταπολεμικών κυβερνήσεων καθώς και να γίνει ενημέρωση του ευρωκοινοβουλίου και για να ληφθούν οι θετικές για τη χώρα αποφάσεις.
Αργά ή γρήγορα θα σπάσουμε το σύνδρομο της εθελοδουλείας και θα δικαιωθούμε.
Μπαλαούρας Μάκης
Δημοσιεύτηκε στην εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» Πύργου 2/11/2014
